Bakır Boru Bükme Kıvırma, Kaynak, Havşa Açma ve Ezme Flare İşlemleri
Teknik Makale: Klima, Buzdolabı ve Kombi Sistemlerinde Bakır Boru İşlemleri
Özet
Tesa bu makalede, klima, buzdolabı ve kombi gibi soğutma/ısıtma ekipmanlarında kullanılan bakır boruların montaja hazır hale gelmesi için uygulanan başlıca işlemler—büküm, kaynak, havşa açma ve ezme—teknik detaylarıyla ele alınacaktır. Amaç, her bir işlemin prensiplerini, kullanılan ekipman ve malzemeleri, dikkat edilmesi gereken hususları ve kalite kontrol yöntemlerini kapsamlı biçimde sunduğunu belirtmektedir.
⸻
1. Giriş
Bakır borular, yüksek ısı iletkenliği, korozyon dayanımı ve mekanik özellikleri sayesinde soğutma ve ısıtma sistemlerinin vazgeçilmez bileşenlerindendir. Bu boruların doğru işlem adımlarıyla şekillendirilmesi ve bağlantı noktalarının montaja uygun hale getirilmesi, sistem verimliliği ve sızdırmazlığın sürekliliği açısından kritik öneme sahiptir.
⸻
2. Bakır Boru Özellikleri ve Sınıflandırılması
•Saflık ve Alaşımlar: Genellikle %99,9 saflıkta bakır (CW024A, CW024B) kullanılır. Bazı uygulamalarda fosfor alaşımlı (CW024A + P) veya fosforlu bronz tercih edilebilir.
•Ebatlar ve Kalınlıklar: Soğutma sistemlerinde yaygın olarak 6–28 mm çaptaki borular kullanılır. Wall thickness, çalışma basıncı ve taşıma kapasitesine göre seçilir.
•Standartlar: TS EN 12735-1/2, ASTM B280 gibi normlara uygunluk sağlanmalıdır.
⸻
3. Boru Bükme (Eğme) İşlemi
3.1. Amaç ve Gereklilikler
•Boru güzergâhının cihaz bağlantı noktalarına uygun şekilde yönlendirilmesi.
•Akış kesitini koruyarak minimum basınç kaybı sağlanması.
3.2. Yöntemler ve Ekipman
1.Manuel Boru Bükme Makineleri: Küçük çaplı (6–12 mm) borular için pratik; sıfır eğim yarıçapı sınırlıdır.
2.Hidrolik veya Elektrikli Boru Bükücüler: Daha büyük çap ve kalınlıklarda, kontrollü eğim yarıçapı ve yüksek tekrarlanabilirlik.
3.Kalıplı (Formlu) Eğme: Önceden belirlenmiş kalıplar kullanılarak, borunun iç çap deformasyonu minimize edilir.
3.3. Kritik Parametreler
•Eğme Yarıçapı: Boru çapının en az 3–4 katı (soğutma hatlarında öneri: ≥ 6×çap).
•Deformasyon Kontrolü: İç kısımda kırılma, dış yüzeyde çökme (ovalizasyon) engellenmeli.
⸻
4. Kaynak İşlemleri
4.1. Kaynak Yöntemleri
1.Oksi-asetilen Kaynağı (gaz kaynağı): Küçük onarımlar ve saha kaynakları için uygundur.
2.TIG (Tungsten İnert Gaz) Kaynağı: İnce cidarlı bakır borular için yüksek kalite ve düşük tortu.
3.Lehim (Yumuşak veya Sert Lehim): Sert lehim (brazing) genellikle gümüş veya fosfor esaslı alaşımlarla yapılır.
4.2. Hazırlık ve Prosedür
•Temizlik: Bağlanacak yüzeyler, oksit ve yağdan arındırılır (tel fırça, asidik temizleyici).
•Gaz Ayarı: Oksi-asetilen için stoichiometric karışım, TIG için Argon akış hızı (~8–12 l/dk).
•Isıtma ve Dolgu Metali: Isıtma eşit olmalı, dolgu telinin doğru alaşımı seçilmeli (örneğin, gümüşlü brazing için 45–60% gümüş).
•Soğuma: Kontrollü soğuma, çatlak riskini azaltır.
⸻
5. Havşa Açma (Countersink) İşlemi
5.1. Amaç
•Vida veya flanş montajlarında somun, conta veya o-ring yerleşimi için gereken koni yüzeyini oluşturmak.
•Boru uçlarında flanş pedlerini düzgün oturtmak.
5.2. Araç ve Teknikler
•Havşa Matkabı ve Keski Seti: Manuel veya elektrikli matkap ucu üzerine takılan havşa kesiciler.
•Ölçüm ve Kontrol: Havşa derinliği ve çapı, montaj elemanının teknik çizimine uygun olmalı; derinlik toleransı ±0,1 mm civarında.
⸻
6. Ezme (Flare) İşlemi
6.1. Amaç
•Boru ucunda düzlemsel bir yüzey oluşturarak metal bir flanş veya flared fitting ile sızdırmaz bağlantı sağlamak.
6.2. Ezme Türleri
•45° Flare: En yaygın, sıvı soğutucu ve gaz hatlarında tercih edilir.
•90° Flare: Yüksek basınç uygulamalarına uygun, daha geniş conta yüzeyi.
6.3. Ekipman ve Prosedür
1.Flare Kesici (Pipe Cutter): Uç kesimi pürüzsüz ve 90° olmalı.
2.Flaring Araç Seti: Vidalı gövde üzerine yerleştirilmiş konik kalıp ve kalibrasyon halkası.
3.İşlem Adımları:
•Boru ucu çapaklarından arındırılır.
•Kalibrasyon halkasında uygun boy ayarı yapılır (boru boyu ±0,5 mm).
•Konik mandren yardımıyla kontrollü ve eşit kuvvetle ezme gerçekleştirilir.
4.Kontrol: Flare yüzeyi çiziksiz, çatlak veya katlanma olmadan, ölçü toleransları içinde olmalı.
⸻
7. Montaja Hazırlık ve Kalite Kontrol
7.1. Görsel İnceleme
•Tüm işleme noktaları çatlak, çentik, aşırı deformasyon ve yabancı madde kalıntısı açısından kontrol edilir.
7.2. Boyutsal Ölçüm
•Bükme yarıçapı, havşa derinliği, flare açısı ve uzunluk toleransları teknik resme göre doğrulanır.
7.3. Basınç/Vakum Testi
•Kaynak ve flare bağlantılarının sızdırmazlığı, soğutucu gaz basıncı veya vakum altında test edilir (örneğin 20 bar basınç veya 700 µHg vakum).
7.4. İşaretleme ve Raporlama
•Her parça üzerinde izlenebilirlik için işlem tarihleri, operatör kodu ve part numarası işaretlenir.
•Test sonuçları kalite kontrol raporuna işlenir.
⸻
8. Sonuç
Klima, buzdolabı ve kombi sistemlerinde bakır boruların büküm, kaynak, havşa açma ve ezme işlemlerinden geçirilerek montaja hazır hale getirilmesi, sistemin uzun ömürlü ve sızdırmaz çalışması için kritik aşamalardır. Her bir işlem yöntemi, doğru ekipman ve standart prosedürlere uygun olarak gerçekleştirilmeli; süreç sonunda sıkı görsel, boyutsal ve basınç testleriyle kalite güvence altına alınmalıdır. Böylece hem işçilik hatalarından kaynaklanan riskler minimize edilir hem de sistem performansı en üst düzeye çıkarılır.
